همایش ملی امنیت غذایی، ایمنی غذایی و سلامت

دکتر مریم تاج آبادی ابراهیمی، موسس و رئیس هیئت مدیره انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند ایران، شخصیت سال صنعت غذا در ۱۴۰۰ (مدیر عامل گروه تک ژن زیست) و عضو کمیته علمی همایش در گفتگویی با روابط عمومی و دبیرخانه همایش به سوالات مطرح شده به شرح ذیل پاسخگو بودند.

- لطفا مختصری از فعالیت های انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند و نقش آفرینی آن در حوزه های امنیت غذایی، ایمنی غذایی و سلامت عنوان بفرمایید.

سلامتی و بهداشت انسان و در همین ارتباط، حفظ توازن در محیط زیست، از مهم‌ترین جنبه‌ها و دغدغه‌های زندگی او محسوب می‌شود. مواد غذایی از اساسی‌ترین عوامل اثرگذار بر سلامتی موجودات زنده و انسان هستند. مواد غذایی‌ حاوی ترکیب‌/ترکیب‌های موثر (شیمیایی یا میکروبی) با قابلیت ایجاد یک یا چند اثر سلامت‌بخش مشخص در بدن (ارتقای سلامت پایه، کاهش احتمال دچارشدن به بیماری یا درمان نسبی بیماری)، فرای اثرات تغذیه‌ای معمول غذا، «فراسودمند» نامیده می‌شوند. درحال‌حاضر، تقاضای مصرف مواد غذایی فراسودمند در جهان به سرعت رو به افزایش است. علت این پدیده را می‌توان در افزایش آگاهی مردم از اثرگذاری غذاها بر سلامت آن‌ها جستجو کرد. برای‌مثال، در سال ۲۰۰۰، بازار جهانی غذاهای فراسودمند حدود ۳۳ میلیارد دلار، در سال ۲۰۰۵، حدود ۷۴ میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۰، حدود ۱۶۷ میلیارد دلار، در سال 2020 حدود 203 میلیارد دلار و در سال 2022 بیش از 230 میلیارد دلار بوده‌است. پیش بینی میشود بازار جهانی غذاهای فراسودمند در سال 2027 به بیش از 355 میلیارد دلار نیز برسد.

میکروارگانیسم‌ها از نخستین جلوه‌های حیات گسترده و شگفت‌آور کره‌ی زمین بوده‌اند. هرچند تعداد مشخصی از این موجودات برای سلامتی انسان مضر هستند، بسیاری از آن‌‌ها نه تنها سبب ارتقای سلامتی آدمی می‌شوند، که اثرات سودمند اساسی برای محیط زیست دارند. این میکروارگانیسم‌ها را «میکروارگانیسم‌های مفید» می‌نامند. میکروارگانیسم‌های مفید در سامانه‌های زیستی گیاهی، دامی و انسانی، کشاورزی و صنایع گوناگون ایفاکننده‌ی نقش‌ها و مزایای فراوان هستند. «پروبیوتیک‌ها» از جمله‌ی این میکروارگانیسم‌ها به شمار می‌روند که اساسا با استقرار و عمل فعال در دستگاه گوارش جانوران، آن‌ها را از مزایای سلامت‌بخش گوناگون برخوردار می‌سازند. فرآورده‌های پروبیوتیک در دسته غذاهای فراسودمند قرار می‌گیرند. امروزه، نه‌تنها علوم مربوط به این موضوع از گستردگی و پیشرفت قابل‌توجه برخوردار است، که فرآورده‌های غذایی و دارویی از این دست برای مصرف عموم در دسترس قرار دارد. فرآورده‌های غذایی پروبیوتیک بیش از ۶۰% بازار فرآورده‌های فراسودمند را شامل می‌شوند. با توجه به اهمیت جهان‌شمول پروبیوتیک‌ها و در راستای چشم‌انداز ایران ۱۴۰۴، جای آن بود که در کشور ما نیز انجمن علمی‌ای در خور و کارآمد تشکیل شود تا در تمامی جنبه‌های پیش از تولید فرآورده‌ (جنبه‌های میکروب‌شناختی و زیست‌فناوری)، تولید فرآورده تا مصرف‌ (فناوری غذایی، فناوری دارویی، بازاریابی و فروش) و پس از تولید فرآورده (بالینی و شبیه‌سازی‌شده‌ی بالینی) فعالیت داشته و با بخش‌های مربوط داخلی و بین‌المللی به تعامل بپردازد. در همین راستا انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند در سال 1389 زیر نظر وزارت علوم تحقیقات و فناوری تاسیس شد.

از اهداف این انجمن می توان به افزایش آگاهی و شناخت پروبیوتیکها و غذاهای فراسودمند در سطوح عمومی، متخصصین و صنعتگران همچنین فراهم آوردن تسهیلات لازم برای بومی سازی تولید صنعتی این محصولات در کشور و نیز همکاری با سازمان های ذیربط جهت افزایش کنترل کیفیت و استاندارد سازی و ممیزی وضعیت آنها اشاره داشت.

در خصوص نقش انجمن در امنیت غذایی و سلامت:

انجمن پروبیوتیک برای اولین بار در کشور نگاه ویژه ای به میکروارگانیسم ها هم در صنعت غذا بعنوان استارترهای لبنی و پروبیوتیک های غذایی با توجه به نقش پروبیوتیک ها در سلامت ایجاد کرده است. نقش پروبیوتیک ها در سلامت در نگاه اول در بخش ایمنی و گوارش بوده است اما امروزه ما میدانیم که حوزه سلامت نه تنها در این دو بخش است بلکه در حوزه روحی و روانی، خلق و خو، حافظه و حتی پوست نیز نقش دارد.

از نظر استراتژیک تاسیس انجمن پروبیوتیک باعث شد که بتوانیم نگاه ویژه ای به باکتری های اسید لاکتیک در صنایع غذایی داشته باشیم، که از نتایج آن می توان به چاپ مقالات متعدد و کتاب های بین المللی و تولید استارترهای لبنی که یکی از محصولات استراتژیک کشور است اشاره کرد.

در بحث امنیت غذایی انجمن پروبیوتیک بسیار هوشمندانه اقدام کرده، در بحث میکروارگانیسم وارد شده و 15 سال روی آنها کار کرده است. استفاده از میکروارگانیسم های بومی می تواند ایمنی و امنیت غذایی را حفظ کند، چراکه این میکرواورگانیسم ها سالیان سال با فلور میکروبی ایرانی ها متناجس بوده اند. از طرف دیگر برای داشتن امنیت غذایی لازم است که ما به حوزه های بیوتکنولوژی به طور عام نگاه ویژه ای را داشته باشیم، زیرا حوزه های بیوتکنولوژی می توانند هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی کمک شایانی را به امنیت غذایی کشور داشته باشند.

- با توجه به جایگاه شما بعنوان صنعتگر نمونه و یکی از شخصیت های صنعت غذا، چالش های عمده این صنعت دربحث ایمنی غذایی و امنیت غذایی را چه میدانید؟

یکی از چالش های عمده در بحث ایمنی صنعت غذا رعایت استانداردهای است که این استانداردها باید مطابق استانداندارهای بین المللی به روزرسانی شوند. خوشبختانه ما قدم های بسیار موثری در حوزه امنیت غذایی برداشته ایم. همچنین ورود اقتصاد دانش بنیان  به فناوری های نوین به این حوزه توانسته است راندمان تولید را تغییر چشمگیری دهد.

باتوجه به گردش مالی بسیار بالایی که در حوزه صنایع غذایی وجود دارد، استفاده از فناوری های نوین می تواند ارزش افزوده بالاتری را در این حوزه ایجاد کند. همچنین از اتلاف ماد اولیه بکاهد و طبیعتا محصولی با کیفیت بالاتر و با فیمت پایین تری را در دسترس مردم قرار دهد.

- بنظر شما انجمن های علمی و متخصصین حوزه های مختلف کشاورزی، پزشکی و صنایع غذایی تا چه اندازه می تواندد در تضمین سلامت جامعه، ایمنی و امنیت غذایی تاثیرگذار و نقش آفرین باشند؟

بدون شک انجمن های علمی و متخصصین به عنوان شبکه پشتیبانی کننده و حلقه زنجیره ای که می تواند این متخصصین را به صنایع متصل کند، عملکرد بسیار موثری را می توانند داشته باشند. یکی از رسالت هایی که بر عهده انجمن های علمی است و در خلق ارزش افزوده در حوزه فناوری در صنعت غذا بسیار موثر است این است که ارتباط بین دانشگاه و متخصصین با صنعت را ایجاد کند. همچنین نیازهایی که در صنعت وجود دارد را شناسایی کند و به مراکز تحقیقاتی منتقل کند و بعد از آن پاسخی که از این مراکز بدست می آید را به صنعت انتقال دهند. ما در انجمن پروبیوتیک و غذاهای فراسودمند در این حوزه موفق ظاهر شده ایم و توانسته ایم ایجاد ارتباط بسیار موثری را با صنایع برقرار کنیم. همچنین شرکت های دانش بنیان بسیار موفقی از دل انجمن پروبیوتیک رشد کردند و در حال حاضر شتابدهنده هایی در کنار این انجمن و شرکت های دانش بنیان مشفول به فعالیت هستند که فناوری های نوین را به صنایع انتقال می دهند و از طرف دیگر نیازهای صنایع را نیز ردیابی کرده و بعنوان پروژه های تحفیفاتی، طرح و یا پایان نامه های دانشجویی تعریف کرده و به مرحله اجرا می رسانند و در نهایت این نیازها را مرتفع می سازند.

- با توجه به حضور شخصیت های تصمیم ساز علمی و اجرایی در حوزه های سلامت و غذا در همایش پیش رو، بویژه همزمانی برگزاری آن با روز جهانی غذا، چه انتظاری از این همایش در انعکاس چالش های موجود، و یافتن راه حل های موثر و کارامد در گذار از این چالش ها بنظر شما می رسد؟

امیدوارم این همایش بتواند ارتباط های موثر، پایدار و هدفمندی را در بین مراکز تحقیقاتی، دانشگاه ها و صنعت غذا ایجاد کند، همچنین در ادوار آتی، ارتباطات بین المللی را نیز در این حوزه فراهم سازد.

با آرزوی توفیق.